Osmanlı Gemi Adları Nereden Geliyor?



Osmanlı bahriyesi ve denizcilik faaliyetleri pek bilinmez. Çok çok Preveze'yi duymuşuzdur bir de İnebahtı'yı. Biraz ilgilenler Turgut Reis ve Çalı Bey'i de bilirler. Ama Osmanlı Bahriyesi karanlıktır. Fakir de Bahriye hakkında çalışan biri olarak ilginç bir bilgiyi beğenilerinize sunar...

1- Önceleri gerek kadırga devrinde ( kürekle yürüyen gemilerin mecmuuna verilen ad) gerek kalyon (yelkenle yürüyen gemiler) devrinde gemiler süvari kaptanlarının rütbe ve isimleriyle anılırlardı. 

Hayreddin Paşa Baştardası
Uluç Ali Reis Karırgası
Kaptan Paşa Baştardası 
Hüseyin Paşa Kalyonu gibi
Karudane-i Hümayun
Patrona-i Hümayun

2-Ayrıca boyalarıının rengi (Yeşil kuşaklı, Gümüş kıçlı, Sarı Kuşaklı...) anbar sayısı ( Üç anbarlı) savaşta ele geçirilmesi (akdarma), hatta kimden ( VEnedik Akdarması)alındığı gibi hususlarla da gemiler isimlendirilirdi. Bunların yanında nerede yapıldığı (Akçaşarlı) ve yapım sırası da (Karavele-i cedi-i evvel, Karavele-i Cedid-i Sani) isme konu olurdu.


18 asırdan itibaren (İlk isimlendirme 1714/1126) gemilere isim verilmeye başlandı. 


3-) Baş ve kıç figürlerine göre...

a) Baş Figürleri:

Baş figürlerinde dikkat çeken husus çoğunlukla bunların bir hayvan (özellikle at) şekli olmasıdır. 

Al At Başlı
Siyah At Başlı
Beyaz At Başlı
Kula At başlı
Siyah Aslan Başlı
Maî Aslan başlı
Ejder BAşlı
İfrit Başlı
Gül başlı
Küçük Gül Başlı
Taç başlı


b) Kıç figürlerine göre:


Kıç figürlerinde dikkati çeken ise tabiat, çiçek ve gökyüzü tasvirleri kıç fügürleri olarak çokça kullanılmıştır.

Bahçe

Çifte Bağçeli
Kuş Bağçeli
Minare Bağçeli
Cami Bağçeli


Silah şeklinde

Zülfikar
Çİfte Teber

Hayvan Figürleri

Yaldızlı Şahin
Şahin
Sungur
Esper (terbiye kabul etmeyen doğan)
Çİfte Balaban
Çİfte Kırlangıç
Çifte Sülün
Çİfte Aslan
Çifte Kaplan

Dikkati çekeceği üzere Kıç figürlerin de hayvan olarak daha çok kuşlar kullanılmıştır.

Ayrıca, Kayı boyununongunu (simgesi) doğan manasına gelen Sungurdur. Gemilerde Sungur, Balaban, Şehbaz ve Esper gibi doğan cinslerinin isim olarak kullanılması Kayı ongunununn etkisini göstermesi bakımından önemlidir. Osmanlılar Türklüğü kabul etmiyorlardı gibi gerizekalı bir propaganda burada sökmez 



4-) Gemilere verilen özel isimler:

Bu tür isimlendirmeye ilk kez 1142/1730 senesinde rastlıyoruz.


a) bir isme nisbetle:

Muradiye
Reşadiye
Mahmudiye
Mesudiye
Hatta hediye olarak Hediye-i İsveç


b)Çeşitli terkiplerle oluşturulan isimler. Bunlarda bahr ve zafer öne çıkar:


Esed-i Bahri
Şehbaz-ı Bahri
FAtih-i Bahri
Hüma-yı Bahri
Tayyar-ı Bahri
Ceylan-ı BAhri
Gazal-ı Bahri
Hısnü'l-Bahr
Tılsım-ı Bahri
İkab-ı Bahri

Nusret-nüma

Feth-i Zafer
Berid-i zafer
Burc-u Zafer

Mesken-i Gazi

Mukaddem-i Şeref

Feyz-i Hüda
Tuhfetü'l-Mülük

Şurası açık ki bu isimdeki gemilerde insanın cesareti artar.
Osmanlı daa hiç bir şey statik değildi. Miadının dolduran gemiler sökülüp yeniden yapılırdı. Bu gemilerin de isimleri başka gemilere verilir ve yaşatılırdı.