Ferman

Ferman, kelime itibariyle emir, irade, buyruk anlamlarını taşır, islamiyeti kabul ettikten sonra ilhanlılar tarafından kullanılan bu kelime, Osmanlılar'a da onlardan geçmiştir. Kısaca ferman; herhangi bir konuda Sultan'ın 'Alamet-i Şerif' denilen tuğralı emri demektir. Üzerinde padişahın kendi el yazisi ile bir ibare de bulunan fermanlara 'Ferman-i Hümayun' denir.
Osmanlilar'da divani hat ile yazilmasi gelenek olan fermanlar kisaca su sirayla kaleme alinirlardi:

En üst kisma davet, ki bir dua metninden oluşur. Bunun altinda tugra kismi, onun altinda ise esas metin kismi bulunur. Bu kisim ferman gönderilen kisinin isim ve sifatlarini tasiyan övgü sözleri, konuya giris cümlesi, fermanin çikarilma sebebi, padisahin yapilmasi istenen seyi emrettiginin ifadesi, isin açiklanmasi, ihtar ve israr sözleri, son satirda ise tarih bölümlerinden olusur.

Berat

Yazılı kağıt, mektup anlamlarına gelen berat, bir tarih terimi olarak ise Osmanlı Devleti'nde bazı memuriyetlere tayin edilenlere, görevlerini ve yetkilerini belirten, padişahın tuğrasını taşıyan ve tayin emirlerini ihtiva eden belgelere denir. Berata, biti, berat-ı şerif, nişan-ı şerif de denilir.

Bir beratta, verilen görevin cinsi, yeri, geliri veya maaşı, verilenin ismi, niçin verildiği ve kendisinden ne istenildiği, kumandanlık, serdarlık veya diğer bir görev tevcihi için ise berat sahibinin salahiyet derecesi de belirtiliyor.

Beratlar, tımar, iltizam, muafiyet, mukataa, malikane ve imtiyaz beratları; beylerbeyilik, nişancılık, defterdarlık, vezirlik gibi memuriyetlerin beratları; imamet, hitabet ve tababete mezuniyeti beratları gibi konularına göre isimlendirilir.

Bu arada, Osmanlı Devleti'nde padişahlar değiştikçe bütün beratlar değiştirilerek, yeni padişahın tuğrası ile yeni beratlar verilirdi.

Ferman ve Berat örnekleri